Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie korzystać z obrońcy z urzędu – art. 42 ust. 2 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej. Czy zatrzymany jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem może skorzystać z pomocy obrońcy z urzędu? W jakim czasie organ prowadzący postępowanie winien przyznać obrońcę lub też podjąć decyzję odmowną? Odpowiedzi na te pytania należy szukać w treści dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania.
25 maja 2019 r. upłynął termin na implementację wyżej wskazanej dyrektywy. W polskim porządku prawnym nie przyjęto w tym zakresie żadnych zmian legislacyjnych, ani praktycznych rozwiązań, a to oznacza jedno – od tego dnia treść jej przepisów należy stosować bezpośrednio. Na wprowadzenie zmian organizacyjnych i prawnych ustawodawca miał 2,5 roku.
Jakie uprawnienia rodzi wspomniana dyrektywa?
- każda osoba zatrzymana może żądać przyznania obrońcy z urzędu,
- organ prowadzący postępowanie karne winien go przyznać lub podjąć decyzję odmowną jeszcze przed pierwszym przesłuchaniem i to niezależnie od tego, czy jest ono prowadzone przez policję, czy prokuratora
Czy majętność zatrzymanego ma wpływ na decyzję o przyznaniu obrońcy z urzędu?
- państwo może uzależnić jego przyznanie od stanu majątkowego zatrzymanego,
- dyrektywa przewiduje uprawnienie do doraźnej lub tymczasowej obrony z urzędu bez badania majętności osoby zatrzymanej
Kto ponosi koszty przyznania obrońcy z urzędu?
- państwowy organ, który przyznaje obrońcę z urzędu musi w pełni pokryć koszty czynności obrończych,
- niedopuszczalne jest nałożenie tych kosztów na oskarżonego nawet gdy doszło do wydania wyroku skazującego.
Wątpliwości w zakresie przyjętej regulacji może budzić dyspozycja art. 41 ust. 3 Konstytucji RP, zgodnie z którym w ciągu 48 godzin zatrzymanego należy zwolnić lub przekazać do dyspozycji sądu. W ramach wskazanego czasu organ obowiązany jest zorganizować w taki sposób czynności procesowe, ażeby móc rozpoznać wniosek o obrońcę z urzędu, a następnie przesłuchać osobę zatrzymaną. Jeżeli w terminie 48 godzin nie będzie możliwe spełnienie tego obowiązku, zatrzymanego trzeba będzie zwolnić nawet bez uprzedniego przesłuchania.
aplikant radcowski Ewelina Kondracka
adwokat Paweł Jurewicz
Data postu: Posted on